Từ bóng tối đến ánh sáng - Jiddu Krishnamurti - Con đường (phần cuối)

Bản gốc tiếng Anh: From Darkness to Light - The path
Tác giả: Jiddu Krishnamurti 

 

Con đường khúc khuỷu quanh co nằm trước mặt tôi, và tất cả cuộc đời đã dừng sự tồn tại chỉ trừ duy nhất người hành khách trên con đường cô độc đó. 

Tôi đang thấp thỏm với sự phấn khích về một cuộc chinh phục mới mẻ và nhiều cố gắng, như một đại tướng, tự hào và ngạo mạn, hành quân vào một thành phố bất bại. Tôi tìm kiếm những trận chiến khó khăn hơn và to lớn hơn để được chiến thắng, và tôi khóc than vì không thấy chúng. 

Sự lặng lẽ trang nghiêm xâm nhập vào niềm vui của tôi, và sự yên lặng như nấm mồ kẹp chặt tôi. Tôi khiêm tốn trước sự rộng mở sâu xa, và bầu trời tàn nhẫn đe dọa bản thân tôi; tự hào chiến thắng bị tan vỡ, và sự vinh quang của nó đã rời khỏi; cảm giác cô đơn kinh khủng lại nhẹ nhàng và êm dịu quấn lấy tôi. Tuy vậy khao khát đến được điểm cuối cùng vẫn không suy yếu; nghị lực không bị đánh bại, và ý chí để chiến thắng không hề bị khuất phục.

Bao nhiêu thế kỉ tôi đã du mục tôi không thể đếm vì trí nhớ đã mòn mõi, nhưng tôi đã đi qua biết bao mùa. Con đường cũng mệt mõi như người bước trên nó, và cả hai khóc than tìm đoạn cuối, nhưng cả hai đều sẵn sàng, kẻ dẫn dắt, người bước theo. 

Ở mỗi bên của con đường mọc lên từ xa xa, cách từng quãng thất thường, những cái cây oai vệ và cao to, ném cái đầu sáng loáng của chúng vào mặt trời, quên rằng chúng đã từng chỉ là những cái cây nhỏ xíu một thời. Những chú chim khoác áo lông vũ, với đủ sắc màu và đủ kích cỡ, bay đậu thường xuyên; những tiếng kêu rầu rĩ nhưng hạnh phúc của chúng lọt vào tai tôi vốn đã chẳng nghe một âm thanh nào từ nhiều năm nay, trừ âm tiếng của những bước chân rã rời. 

Khi tôi đến gần những sinh vật vui nhộn, chúng chẳng sợ hãi mà nhìn lại với thái độ bàng quang cao độ, tiếp tục những khúc hát của chúng. Dưới bóng mát, những ngọn cỏ xanh rung lên khúc nhạc mềm mại từ ngọn gió giữa những chiếc lá. Cái cây khỏe mạnh, những chú chim vui tươi, và ngọn cỏ khiêm tốn, tất cả chào đón tôi và hứa hẹn để đưa tôi vào giấc ngủ. Nó quá gần, quá thơm tho, quá yên bình trước cặp mắt mệt lã - tôi hầu như đầu hàng không do dự - nhưng lại rộ lên trong tôi những kí ức về những cái cây trước đó, những chú chim trước đây và những bóng mát khác rất mời gọi, cũng rất lừa dối. Con đường đáng yêu của tôi mỉm cười, ngắm nhìn và tự hỏi tôi sẽ hành động như thế nào, liệu tôi có lại chọn những bóng mát. 

Thật mát mẻ dưới cái cây đó, và đầy ân phúc bài hát của những chú chim và khúc nhạc mềm mại của những chiếc lá xào xạc. À! cứ để tôi nghỉ lại đây trong giây lát và rồi tôi lại lên đường! Mặt trời nóng nực và tôi thì mệt rồi, còn cơ thể tôi kêu nhức bởi chuyến hành trình dài. Những bóng cây tươi mát cũng chẳng có gì nguy hại - để tôi cứ ở lại, ôi, con đường không lay chuyển kia ơi, chỉ một giây vui vẻ thôi! Những đêm dài không ngủ ta đã trải qua với mi biết bao thế kỉ, và chẳng lẽ mi lại hận thù và phủ nhận ta chỉ vì một giấc ngủ trong vài phút giây ngắn ngủi? Mi chẳng thể ban tặng ta chút ham muốn cỏn con này sao? Tình yêu của mi đâu rồi, sự thông cảm vô tận của mi nữa? Ta cầu xin ngươi đừng quay mặt với ta, hãy trả lời tiếng gọi của ta. 

Yên lặng dày đặc ngự trị. Gió đã ngừng chơi đùa với lá. Chim chóc nín thinh, im như chết, và cái cây vĩ đại chìm sâu trong suy nghĩ. Những bóng mát sâu thêm, từ đó trỗi lên sự tĩnh tại  to lớn và sự mát mẻ rõ ràng hơn; những ngọn cỏ xanh dịu trông lên tôi với cặp mắt nhỏ nhắn của chúng để thăm dò, tranh luận bằng tâm trí nhỏ nhoi của chúng về nguyên nhân của những suy sụp không lường trước được của tôi, thì thầm với nhau trong sự động viên cho cảnh ngộ của tôi. Con đường mang nhiều kỉ niệm và sự thông cảm bao la cười với sự chần chừ do dự của tôi, chẳng động viên cũng chẳng vui thú; một nụ cười khôn ngoan và hiểu biết, như nói: " Ngươi có thể làm những gì ngươi muốn, nhưng sự ân hận sẽ luôn chờ ngươi."

Tôi đã chọn lựa. Như một giọt sương mai bị nhẹ nhàng xua tan bởi những tia ấm áp đầu tiên của mặt trời đang mọc lên chầm chậm, cái cây vĩ đại của sự mãn nguyện cũng nhạt dẫn phía trước tôi, những chú chim vui tươi tan chảy đi như trước một cơn bão sắp tới nhanh, và ngọn cỏ xanh phai tàn trong cái nóng cháy của mặt trời. Chỉ còn lại dấu tích mờ nhạt của quá khứ. Con đường trải ra và tôi nhún nhường bước theo. 

Ở những đoạn cách nhau dọc hai bên đường mọc lên những cây cối, mời gọi tôi nếm trải màu sắc tươi sáng và quả ngon của chúng, tận hưởng sự ngọt ngào. Chúng sẽ xua tan cơn khát cháy trong tôi và làm dịu mát cái cổ họng nứt nẻ của tôi, nhưng con đường của tôi khắc nghiệt, và tôi vượt qua chúng. Tiếp theo nữa là những căn nhà hoành tráng, những nơi chốn đầy khoái cảm và thú vị, những cánh cửa chào đón của chúng luôn mở toang mời gọi người hành hương mệt nhoài sương giá. Một thời rồi nhiều cuộc đời nối giữa nhà này đến nhà kia, và người du mục mệt đừ đã quá sẵn sàng để trở thành nạn nhân của sự quyến rũ của chúng. Thèm khát sự chở che đầy mê hoặc, nhiều lần tôi đã chần chừ ở trước các bậc cửa, thỉnh thoảng lạc lối bước vào trong, và rồi lại bước ra với sự xấu hổ để lại tiếp tục đi với sự mừng rỡ của con đường sạch sẽ, cháy nắng. 

Căn nhà của nhữn đam mê mạnh mẽ và ích kỉ, với những thỏa mãn thô thiển của chúng, sự tạp nham của chúng, tôi đã bước vào, và đã đánh chén tất cả những gì chúng có thể ban tặng. Thường thường tôi đã vượt qua với những bước chân nấn ná căn nhà có nhều bóng râm giả tạm, ngôi nhà của sự chán ngán các thỏa mãn thoáng qua, ngôi nhà tán tụng, và ngôi nhà học hỏi, nơi mà những sự thật trốn tránh và hư ảo ru ngủ sự vô minh; nhưng chỉ bị cám dỗ vào trong ngôi nhà của tình yêu giới hạn, vốn là sự ích kỉ, là sự không tốt, quên đi tất cả trừ một đối tượng; thứ tình yêu bám víu, thứ tình yêu khát khao; tình yêu hẹp hòi của người cha, của người mẹ, của người chị, người anh, và của đứa nhỏ; thứ tình yêu từ từ phá hủy tất các các cảm xúc cao thượng hơn một cách không thương xót; thứ tình yêu tự thõa mãn chính nó với những điều nhỏ nhặt. 

Nhiều lần tôi đã băng qua ngã ba của căn nhà vô minh trông có vẻ ân phúc, của căn nhà sáng choang những lời tán tụng kiêu căng, và của căn nhà buồn thảm của thù hằn đen tối và lừa lọc ranh mãnh. Thường thì tôi đã rơi vào những cám dỗ căn nhà bất diệt của tính thiếu khoan dung, đến căn nhà dữ dội của lòng yêu nước, mà nó nuôi dưỡng lòng căm thù hiếu chiến và độc dữ, và căn nhà của sự cô độc và tự hào lạnh lùng, không thể tiếp cận cũng không thể chạm vào. Trong căn nhà của tình bạn vốn tiêu diệt tình bằng hữu với người khác và chất đầy sự ghen tị, và trong căn nhà của thói tật tài tình và khó thấy, tôi đã lưu lại chúng ít lâu trong nhiều mùa mệt mõi. Và tôi đã ghé thăm căn nhà của sự khôn ngoan nhỏ mọn mà nó loại ra tất cả kiến thức trừ sự sáng tạo tầm thường của chính nó, và căn nhà của những học hỏi nhỏ nhoi mà nó chỉ có ít hiểu biết nhưng phê phán thô bạo và ồn ào tất cả những gì nằm ngoài sự hiểu biết không đáng kể của nó. 

Nhiều căn nhà đạo tôi đã bước vào, trú ngụ trong các bức tường nhỏ hẹp của chúng, ngủ trong màn che của sự mê tín tối tăm, thờ cúng các vị trời giả tạo, hi sinh những thứ ngây thơ ở những bàn thờ của đền đài, rồi lại tham gia vào các cuộc chiến vì đạo vô ích và sự ngược đãi cay nghiệt. Lang thang vào trong những ngôi nhà tăm tối, tôi đi tìm ánh sáng, rồi lại sa chân thẳng vào sự mù lòa và bất an.

Con đường đầy thông cảm luôn hiểu thấu tôi khi tôi trở về với đôi tay trần của nó, với cái đầu cúi xuống, với sự xấu hổ gặm mòn trong trái tim; nó mãi chào đón tôi, hứa hẹn dẫn đường tôi và mãi là người bạn của tôi. 

Tôi có thể thấy trên mỗi phía của con đường dài này rất nhiều cám dỗ trong các hình dạng say đắm, nhưng chúng không dành cho tôi. Cứ để cho người khác bị cám dỗ, còn tôi thì cứ đi theo con đường xưa cũ của mình. Sự cần thiết nhức nhối của tôi là được yên nghỉ và uống cạn tại cội nguồn đã được hứa hẹn từ lâu, và chẳng còn ham hố thỏa mãn cơn khát xa xưa tại những suối nguồn đầy bóng mát. Tuy vậy, theo như con mắt này có thể nhìn thấy, những thứ hư giả vẫn cản trở tầm nhìn của tôi. Trước kia tôi đã có thể trò chuyện trong yên lặng và hàng giờ với người bạn đường cô độc của tôi, con đường, nhưng nay nó nín thinh, tràn ngập bởi âm thanh. Trước đây đã từng có yên bình và sự thanh tịnh, nhưng nay sự yên lặng thần thánh đã bị phá vỡ bởi những cái lưỡi man rợ của đám đông. Tuy vậy, xuyên qua những cảnh tượng ồn ào và tiếng rì rào không dứt này con đường vẫn dẫn lối cho tôi, và tôi theo nó không ngại ngần. Đã bao lâu tôi đi qua vùng đất của những tưởng tượng hão huyền tôi không thể biết, nhưng không hề sai lạc, với sự cân nhắc tuyệt đối, tôi dính chặt với con đường của mình. Lúc nào cũng vậy, con đường kéo ra nào núi, khiến các chi của tôi đau mõi khi leo, bám chặt một cách tuyệt vọng; nhưng chẳng bao giờ tôi lệch hướng mà đi xuống thung lũng tối tăm. Nhiều thế kỉ tôi đã vật lộn, chống lại những khoái lạc phù du và những dốc nghiên; tuy vậy, trước mắt tôi tuôn trào liên tục những cám dỗ mới mẻ, đủ hình dạng nhằm lừa dối tôi. 

Điều thật sự là tôi không bao giờ có thể lại trở thành nạn nhân của chúng, và tuy vậy .... Đúng vậy, những vị trời vô tình, bộ chẳng bao giờ có một kết thúc cho khổ ải dằn vặt này và những vùng đất ham muốn chóng tàn giả tạo, hung dữ này? Đã bao nhiêu thời kì tôi bước trên con đường chính đáng này! Tuy vậy kết cục vẫn chẳng thấy đâu trong tầm mắt. Hay đây chính là mục tiêu của tất chả những chịu đựng của tôi? Không, nó không thể thế, vì tôi đã nhìn thấy, một thời xa xưa, một thời đã lâu lắm rồi, đỉnh cao của sự khai sáng. Nhưng phải thêm bao nhiêu kiếp tái sinh nữa tôi phải lang thang giữa khổ đau và não nề trước khi gõ được những cánh cổng ân phúc? Không đòi hỏi, không thắc mắc, và cũng chẳng than van, tôi phải bước lên con đường này tiếp tục một thời kì khác. 

Tôi mệt đừ và bệnh tới tận tim; những kiếp sống cùng khổ và đau đớn tôi đã chịu đựng. Các hi vọng và hứa hẹn kiêu ngạo đã cho tôi sức mạnh; sự khao khát cho mục tiêu của tôi đã trở thành bất diệt, cuộc dò dẫm mù quáng tìm chân lý của tôi đã trở thành cố chấp, và sự nhiệt tình mãnh liệt của tôi không thể nào bị phá hủy. Có lẽ nào tất cả những đau khổ nhức nhối và tra tấn hành hạ của tôi đều là sự kiêu ngạo? Chẳng lẽ nào con đường yêu thương của tôi không dẫn tôi đến đỉnh núi, như nó đã liên tục hứa hẹn một cách thành khẩn? Tuy vậy, sau những đau đớn thấm thía và sự mong đợi không diễn tả nỗi, con đường vẫn đưa lối vào giữa một cơ man những thứ ảo tưởng mờ tối. Tại sao? À! Tôi đã làm gì và những gì tôi chưa hoàn tất, còn những thứ nho nhỏ nào của cuộc sống tôi đã thờ ơ, còn những hi sinh gì tôi phải cống hiến, còn những khổ ải gì lớn hơn nữa tôi phải chịu đựng? Còn những sự thanh lọc nào lớn hơn nữa tôi phải trải qua, còn sự đốt cháy dữ dội nào dữ dội hơn nữa mà tôi phải nhận lấy, và còn kinh nghiệm to lớn nào nữa của sự tra tấn đang chờ đợi tôi trước khi tôi vươn đến nơi chốn của sự khai sáng tinh khiết và nội hàm thiêng liêng?

Người mẹ đã sinh ra tôi không biết bà đã làm gì, và nếu bà biết, dòng sữa dịu dàng mà bà nuôi dưỡng tôi chắc hẳn sẽ biến thành chất độc, và sẽ siêu thoát cho tôi khỏi những cuộc tra tấn không bao giờ kết thúc này. Hạnh phúc tôi đã có khi dừng lại lúc nửa đêm, nhưng phải ngồi yên để rên rỉ và tự đổ gục thân mình trước cái không thể tránh khỏi. Bà mẹ thân thương của tôi chẳng trách hờn, và tôi la thét vô ích trước cơn đau đớn của sự tiến hóa. Và ở cuối cùng, sự dò dẫm này phải dừng lại, sự lần mò trong bóng tối này; để cánh cửa tri thức phải được tìm thấy; phải có ánh sáng dẫn đường, có sự thật trao toàn mãn, có khai sáng mang phúc lạc điềm tĩnh.

Ôi! Tôi chẳng còn có thể khóc, cơ thể tôi yếu ớt không đứng dậy nổi, sức lực tôi dần dần suy kiệt - toàn bộ sự tồn tại của tôi nổi loạn chống lại cái trống rỗng nhẫn tâm. Không vị trời nào có thể đưa cặp mắt thương xót về kẻ du hành cạn kiệt, cô độc này sao? Phải, các Bậc thầy của Khôn ngoan, hãy cho từ bi và tỏa lòng nhân từ vô bờ có khả năng chữa lành và mang ánh sáng xuống cho kẻ lang thang trong tối tăm mù mịt. Ôi đúng rồi, những đêm mát rượi, hãy thúc đẩy mặt trời hung dữ  rời khỏi đi, và đúng rồi những áng mây đen tối, hãy che phủ những tia nắng đốt cháy kia! À! Cho bàn tay mạnh mẽ đã có thể dẫn dắt và nâng đỡ tôi, cho giọng nói nhẹ nhàng đã có thể xoa dịu và động viên tôi, cho ôm ấp và nụ hôn đã có thể giúp tôi quên đi! Đìu hiu bản thân tôi với âm giọng chết dần, tôi gọi ...

Giọng nói của sự yên lặng sâu thẳm trả lời tôi bằng sự tĩnh lặng hoàn toàn, và sự trống rỗng dội ngược trở lại cái yên lặng đầy chết chóc đó. Con đường yêu thương cười với tôi, nhưng, đầy thương cảm và ở mọi phía, thậm chí giữa những căn nhà huyên náo của sự đùa giỡn, yên lặng tệ hại và sâu thẳm nổi lên, cứ như trong một đêm mà hành vi giết người nào đó đang được diễn ra hoặc khi nấm mồ trong nghĩa trang mở cái hàm nặng nhọc của nó trong một cái ngáp bị nén lại. Tôi kiệt sức, lảo đảo. Điểm kết thúc của sự tồn tại của tôi đang được kéo gần. Trong con mắt của tâm trí, tôi dường như nhận được hình ảnh thiên đường của bình yên trọn vẹn và nơi yên nghỉ cho sự mệt mõi và rã rời du mục. Tuy vậy, thêm bao nhiêu thời kì nữa tôi phải vẫn chịu đựng cái đau đớn này của tâm trí, cơn thất vọng dâng trào này, cơn đau đớn của năm tháng và những phiền muộn của khổ đau thể xác, tôi không thể biết. Ở mức mà mắt này có thể vươn tới, tôi chả thấy gì ngoài những thứ thay đổi và thoáng qua. Tuy vậy, ở mỗi bước đi, có cái giật nẩy trong tôi sự bảo đảm rắng cái kết cục của chuyến hành trình dài này đang trong tầm tay và sắp tiếp cận được như một con tàu giữa biển cả. Có lẽ các vị thần trên đầu tôi thúc nhanh tôi về điểm đến của mình!

Bỗng nhiên không khí trở nên tĩnh lặng, không thở được với sự mong đợi to lớn nào đó, và có sự nín lặng đến trong phút giây sau một hoàng hôn rực rỡ, khi toàn bộ thế giới nằm trong sự tôn thờ sâu thẳm. Có yên tĩnh sâu xa như trong một đêm mà các vì sao xa tít nhẹ đưa những nụ hôn của chúng cho nhau, có tĩnh tại như trong sự đột ngột dừng lại của một cơn giông cuồng nộ, và rạng lên trạng thái yên bình toàn khắp như trong khuôn viên của một ngôi đên thiêng liêng. Đau đớn và khổ não của nhiều năm tháng trong tôi phần nào đã yên tĩnh; có tiếng rì rầm dịu nâng và yếu ớt trong không khí như cặp mắt khép nhẹ. Mọi thứ hình tướng lẫn vô hình tướng đang nghỉ ngơi khỏi sự vất vả mệt mõi của chúng. Toàn thế giới chìm vào giấc ngủ yên bình và mơ những giấc mơ ngọt ngào. Mặt trời, với những tia nắng cháy dữ dội đã đốt cháy tôi một cách tàn nhẫn qua bao thời kì, đã đột ngột trở nên êm dịu, và có sự tươi mát như ở trong một cánh rừng sâu thẳm. Sự thần thánh đang tạo hình trong tôi.

Con đường đã trở nên dốc hơn và tôi yếu đuối leo lên những độ cao khó nhọc. Khi tôi tiến lên ngọn núi kia, những nơi chốn của vô số khoái lạc xác thịt, những căn nhà của nhiều ham muốn và những cây xanh hầu như vắng bóng, và khi tôi tiến đến đỉnh, những ảo tưởng cám dỗ hoàn toàn mất hẳn. Con đường mãi vươn lên theo một hướng thẳng tắp, không khí mát mẻ hơn và việc leo trèo dễ dàng hơn. Có một dòng năng lượng tươi trẻ được sinh ra trong tôi và tôi dâng tràn về phía trước với sự nhiệt tình mới mẻ.

Xa xa ở trên cao con đường của tôi mất hút vào trong một lùm dày đặc những cây đại thụ hùng vĩ. Tôi chẳng dám nhìn lại phía sau hoặc nhìn ra hai bên, vì con đường đi đã trở thành dốc đứng và hẹp lại một cách nguy hiểm. Tôi băng qua lối đi hiểm nghèo này trong tình trạng mơ màng và kiệt sức, với cặp mắt dán chặt vào cảnh tượng nơi xa tít, hiếm khi nhìn và quan tâm đến nơi tôi bước qua. Tôi đang trong trạng thái hưng phấn tột đỉnh, vì cảnh tưởng mờ ảo trước mặt tôi gây cảm hứng cho một hi vọng sâu xa kiên định. Với một bước chân nhẹ nhàng tôi đang chạy về phía trước, sợ hãi kẻo cái hình ảnh hạnh phúc ấy tan biến đi và lảng tránh tôi, như nó đã từng làm quá nhiều lần. Chẳng có người hành khách nào khác trước mặt tôi, thế mà con đường trơn mịn như thể đã từng được chà láng bởi hàng ngàn bước chân qua vô số thời đại; nó chiếu lên như một tấm gương; nó trơn trượt. Tôi bước đi như thể đang đi trong giấc ngủ, sợ phải thức dậy trở lại những thực tại sai lầm và những thứ phù du. Hình ảnh hiện ra rõ ràng và sáng tỏ hơn khi tôi càng tới gần. 

Các vị Trời độ lượng cuối cùng cũng đã trả lời những tiếng gọi đáng thương của tôi cất lên giữa sa mạc hoang vắng. Chuyến hành trình dài đầy khổ ải của tôi đã đến điểm kết thúc và chuyến hành trình rực rỡ đã bắt đầu. Xa xa trước mặt có nhiều con đường khác và những cái cổng khác, mà ở đó tôi sẽ gõ cửa với sự chắc chắn to lớn, với một trái tim cảm hiểu và sung sướng hơn. Ở độ cao này, tôi có thể nhìn ngắm tất cả các con đường nằm dưới mình. Tất cả chúng đều hội tụ về điểm này, mặc dù chúng cách xa nhau vô kể; biết bao nhiêu hành khách đang đi trên những con đường đơn độc này, tuy vậy mỗi hành khách đều tự hào với sự cô độc mù lòa và tính chia rẽ ngu xuẩn của mình. Rằng có nhiều người đang đi theo sau anh ta và có nhiều người đã vượt trước anh ta. Họ cũng đều giống như tôi, bị lạc mất trong con đường riêng nhỏ hẹp của mình, lảng tránh và đẩy sang một bên con đường rộng lớn hơn. Họ đấu tranh một cách mù quáng trong sự vô minh của mình, bước đi trong bóng tối của chính mình, và bám chặt một cách tuyệt vọng vào những chân lý nhỏ hẹp của họ, họ kêu gọi thảng thốt để có được chân lý to lớn hơn. 

Con đường của tôi đã chỉ lối cho tôi qua những vùng đất xù xì và bão tố đang ở bên cạnh tôi. Tôi đang nhìn chằm chằm vào những hành khách mệt mõi với đôi mắt đau đớn, mắt tôi chực òa lệ. Tình yêu của tôi, trái tim của tôi như tan vỡ ra trước cảnh tượng dữ dội đó; vì tôi chẳng thể hạ xuống và mang cho họ dòng nước phước lành làm thõa cơn khát mãnh liệt của họ. Vì chính họ phải tự tìm ra nguồn cội bất diệt cho bản thân mình. Nhưng các vị Trời độ lượng ơi, tôi có thể ít nhất là làm cho con đường của họ trơn tru hơn và làm nhẹ bớt đau thương, khổ ải mà họ đã tự tạo ra cho chính mình qua vô minh và sự bất cẩn đáng thương!

Cứ đến đây tất cả những đau khổ ơi, và cùng tôi bước vào nơi chốn của sự khai sáng và vào trong các sắc thái của tính trường cửu. Hãy cùng ngắm nhìn ánh sáng bất diệt ấy, ánh sáng mang sự xoa dịu, ánh sáng thanh lọc. Sự thật chói lọi ấy chiếu rọi rực rỡ và chúng ta không còn mù lòa nữa, không còn cần phải dò dẫm trong bóng đêm không đáy. Chúng ta sẽ thỏa cơn khát, chúng ta sẽ tận hưởng ở suối nguồn sôi sục của sự khôn ngoan. 

Tôi mạnh mẽ, tôi không còn chệnh choạng; tia lửa thánh thần đã cháy lên trong tôi; tôi đã nhìn vào một giấc mơ ngay lúc đang tỉnh thức, Bậc thầy của mọi thứ và tôi rực sáng với niềm vui trường cửu của Ông ta. Tôi đã nhìn vào hồ chứa kiến thức và có quá nhiều phản chiếu mà tôi đã trông thấy. Tôi là cục đá trong các đền thờ thiêng liêng. Tôi là ngọn cỏ khúm núm bị cắt gọt và dẫm bước lên. Tôi là cái cây cao oai vệ cứ tán tỉnh các bầu trời thiên đường. Tôi là con vật bị săn đuổi. Tôi là tội phạm bị ghét bỏ bởi tất cả mọi người. Tôi là người cao thượng được tôn vinh bởi mọi người. Tôi là đau khổ, là đau đớn và là khoái cảm vụt qua; là những đam mê và là những thỏa mãn; là những phẫn nộ cay đắng và là từ bi vô hạn; là tội lỗi và là kẻ tội lỗi. Tôi là người yêu và là chính bản thân tình yêu. Tôi là thánh thần, là kẻ tôn thờ, là người thờ cúng và cũng là kẻ tầm cầu. Tôi là Chúa Trời.